VIA DE SPIONNENBRUG NAAR 'POTSDAM'

Donderdag 25 maart.
Op 9 november 2010 opende Angela Merkel ter gelegenheid van de herdenking van de val van de muur samen met de oude George Bush en Michael Gorbatsov de ‘Villa Schöningen an der Glienicker Brücke’. Een museum gewijd aan de geschiedenis van de Glienicker Brücke, een van de beroemdste bruggen uit de tijd van de Koude Oorlog. Dit was de plek waar spionnen werden uitgewisseld tussen oost en west, bij elkaar een kleine dertig geheim agenten in zo’n veertig jaar. Een historische plek dus, zoals er vele zijn in Berlijn en een ‘leuk uitje’ op de eerste warme lentedag van het jaar, na een lange, koude winter.
Dus pakken wij de S-bahn (S7) naar Potsdam en stappen uit in Nicolassee, in de veronderstelling dat we daar wel eerst wel even aan de oevers van de Grosser Wannsee kunnen genieten van de ochtendzon. Maar het ‘Strandbad Wannsee’, een van de populairste zomerattracties voor de Berlijners, ligt er verlaten en gesloten bij, omgeven door bossen en grote lege parkeerterreinen. Noodgedwongen wandelen wij door het bos naar de villawijk Nicolassee en kijken onze ogen uit. Dit is het Bloemendaal van Berlijn met grote villa’s al dan niet met uitzicht op de Wannsee, afgewisseld met ambassades en de buitenverblijven van dure boot- en jachtclubs. Alles afgegrendeld en goed bewaakt en geen enkele mogelijkheid om als argeloze toerist aan de waterkant te komen.

Waanzin
De stilte van de villawijk is voorbij wanneer we bij S-bahnhof Wannsee arriveren. Hier heerst de ‘wahnsinn’ van het Wannsee-toerisme. Dit is de plek waar de geschiedenis in meerdere opzichten zijn sporen heeft nagelaten. Om te beginnen natuurlijk dor de grote ‘Wannseekonferenz’ uit 1942 waar, onder leiding van Heydrich, door de Nazi’s de ‘Judenfrage’ werd opgelost. Maar minstens zo belangrijk was de Postdamconferentie, of eigenlijk waren het er twee, in februari en in juli 1945, waarin de Amerikanen, Russen en Engelsen Duitsland onder elkaar verdeelden.
En daar tussenin ligt dan de Glienicker Brücke die Berlijn met Potsdam verbindt, met net over de brug in Potsdam de Villa Schöningen. Een van de vele villa’s en kasteeltjes die rond de Wannsee gedrapeerd zijn en waarvan er een aantal kunnen worden bezocht. Zoals het Jagdschloss Glienicke, het Schloss Babelsberg, de Liebermann-Villa, de atelierwoning van schilder Max Liebermann, en het Schloss Ceclilienhof, waar de Potsdamconferentie werd gehouden. Kortom een gebied om dagen door te brengen wanneer je geïnteresseerd ben in kunst en geschiedenis en dat op nog geen half uur met de S-bahn vanuit hartje Berlijn.
Wij pakken de bus en laten ons droppen op de Glienicker Brücke. Een doodnormale, groene stalen brug, die twee oevers met elkaar verbindt en van waar je een mooi uitzicht hebt op de Wannsee en de bossen erom heen. Zeker op zo’n mooie lentedag kun je je nauwelijks de verschrikkingen voorstellen die zich hier hebben afgespeeld. Want afgezien van de spionnenuitruil hebben ook wanhopige Oost-Duitsers pogingen gedaan de zwaar bewaakte brug over te komen. Slechts eenmaal is het in al die jaren gelukt om met een zware vrachtwagen door de versperringen te breken en de witte streep te bereiken die midden op de brug de grens tussen oost en west aangaf. Wandelend over de brug moet je er echt moeite voor doen om nog de contouren van die witte streep terug te vinden.
Alles wat je over de brug verder wilt weten is terug te vinden in de Villa Schöningen, een prachtig gerenoveerde witte villa, waarin kosten noch moeite zijn gespaard om er een sjiek museumpje van te maken. Veel multimedia aan de muur, met foto’s en filmpjes die het verhaal vertellen van de brug, maar ook van de villa zelf, die in de DDR-tijd een kinderdagverblijf herbergde, waar kinderen de hele week verbleven, terwijl buiten de Vopo’s de wacht hielden bij de brug en de muur die langs het water liep aan de oostkant van de Wannsee. Mooi is, dat je vanuit de villa door de ramen heen voortdurend de brug in beeld hebt waar het zich allemaal heeft afgespeeld. Maar ietsje minder ‘design’ en geldverkwisting in de villa zou wel op zijn plaats geweest zijn. Nu veeg je in het toilet je billen af met ‘zwart’ toiletpapier (grapje van een doorgeslagen ontwerper). Een schril contrast met de omstandigheden in het kindercentrum van voor 1989.

Schloss Cecilienhof

Achter de villa strekt zich langs de Wannsee een groot parkgbied uit, het ‘Neuer Park’, met diverse landhuizen, theehuizen en paleisjes. Een daarvan is het Schloss Cecilienhof, in het begin van de vorige eeuw daar verrezen onder supervisie van Cecilia, de echtgenote van keizer Wilhelm II, die in 1918 zijn biezen moest pakken en verbannen werd naar Nederland. Maar het landhuis in Engelse stijl bleef tot in de tweede wereldoorlog in bezit van de keizerlijke familie. In 1945 lieten de Russen hun oog erop vallen in verband met de Potsdamconferentie tussen Rusland, Amerika en Engeland, waarin Duitsland en Berlijn in vier sectoren werd opgedeeld en de Oder-Neisse grens werd getrokken tussen Duitsland en Polen. Stalin, Churchill (Atlee) en Roosevelt (Truman) hebben er in de tuin gezeten om zich te laten fotograferen nadat ze de buit hadden verdeeld.
Nu is de fraai gelegen Cecilienhof in groepsverband te bezoeken. Een gids leidt je rond door de historische vertrekken, maar zegt heel eerlijk dat er van de oude inrichting uit het landhuis weinig tot niets bewaard is gebleven. Er staan gelegenheidsmeubelen in de diverse vertrekken die een sfeer van vroeger oproepen. Datzelfde geldt voor de indrukwekkende grote zaal waar de conferentie werd gehouden en waar bijna alles is nagebootst. Alleen de foto’s aan de wanden geven de echte situatie weer. Toch maakt de plek als zodanig indruk omdat hier geschiedenis werd ‘gemaakt’. Hier werden op landkaarten nieuwe grenzen getrokken, die bijvoorbeeld in 1949, toen de DDR, ontstond ook de scheidslijnen vormden tussen Oost- en West Duitsland en tussen Oost- en West Berlijn. In Potsdam werd het IJzeren Gordijn dichtgeschoven in Europa, dat pas vierenveertig jaar later met de val van de muur weer werd opengetrokken.

LANGS DE SPREE NAAR CHARLOTTENBURG

Woensdag 24 maart: De goede weersvooruitzichten, met een lentezonnetje en temperaturen van rond de 15 graden drijven ons naar buiten vandaag. Ik twijfel tussen de Wannsee of Filmpark Babelsberg, maar het wordt uiteindelijk een spontane ‘zwerfwandeling’ vanuit ons appartement in Moabit naar Schloss Charlottenburg. We volgen de meanderende oever van de Spree richting Alt Moabit, de oude arbeiderswijk, die samen met aangrenzende Wedding nu als een van de probleemwijken van Berlijn wordt beschouwd. Wijken waar vergrijzing, armoede en werkloosheid een belangrijke rol spelen. Daarom is het goed dat het grote farmaceutische concern Bayer net een masterplan gepresenteerd heeft voor een nieuw industrie- en kantorencomplex in Wedding, wat in elk geval de werkgelegenheid weer ten goede komt.
Wij laten Alt Moabit al snel achter ons en volgen de Kaiserin-Augusta-Allee richting Charlottenburg. Een gebied waar weinig toeristen komen, met oude woonblokken en een mix van oude en nieuwe kantoren en industriegebouwen. De voormalige, immense ‘Turbinenhalle’ langs de brede Kaiserin-Augusta-Allee is nu een conglomeraat van handels- en verkoopkantoren, met automobielbedrijven en verzekeringskantoren. Als je goed kijkt zie je langs de Spree nog de sporen van de oude industriële bedrijvigheid uit het begin van de vorige eeuw. Aan de overkant van de Spree zien we de dikke schoorstenen van het ‘Kraftwerk Charlottenburg’, de energiecentrale die dit deel van Berlijn van stroom voorziet, en in de verte ligt ‘Siemensstadt’, een naam die voor zichzelf spreekt. Dit is een stadsdeel waar gewerkt werd en wordt, met speciaal voor de arbeiders gebouwde wooncomplexen tussen de oude fabrieken.
Als wij de brug over het Charlottenburgerkanal oversteken, de waterverbinding tussen de Spree en de Westhafen, komen we in de wijk Charlottenburg, sjieker dan Moabit en Wedding.

Schloss Charlottenburg

Wij steken de Spree over en komen direct uit bij Schloss Charlottenburg, een van de grote toeristische trekpleisters van de stad. Na het Jüdisches Museum het meest bezochte 'museum' van Berlijn. Oorspronkelijk in 1695 gebouwd als zomerverblijf voor keurvorstin Sophie Charlotte en in de eeuw erna aanzienlijk uitgebreid en vergroot door Friedrich der Grosse, die zijn naam eer aandeed, en Friedrich Wilhelm II. die achter het paleis ook een enorme Schlossgarten liet aanleggen. Nu bestaat het langgerekte Schloss Charlottenburg bij elkaar uit een halve kilometer paleis en daarachter nog eens enkele vierkante kilometers Schlossgarten, met de nodige gebouwen, paden, lanen en meertjes. Schloss Charlottenburg zelf bestaat uit een prachtig hoofdgebouw met koepeltoren, links daaraan vastgebouwd de orangerie en rechts, de als laatste gebouwde oostvleugel. In het hoofdgebouw zijn stijlkamers ingericht uit verschillende klassieke stijlperiodes, van barok tot rococo, terwijl in de oostvleugel wisseltentoonstelling worden gehouden. De orangerie is nu permanent in gebruik voor banketten bij kaarslicht en muziekuitvoeringen in oude stijl, met musici in 17de eeuwse kledij. Een toeristenattractie om de paleissfeer van vroeger te laten herleven.
Wij doen een rondje Schlosspark. Lopen langs de Spreeoever tot de fraaie Belvédère, en dan terug naar het Mausoleum midden in het park, waar de Koninklijke helden van vroeger liggen opgeslagen. Beelden van Sophie Charlotte, Friedrich III, Wilhelm I en Friedrich Wilhelm II op marmeren sarcofagen, in een neoclassicistische tempel waar een sfeer van heiligheid hangt. Dus kijken bezoekers geïrriteerd op als ik me kwaad maak omdat ik van een suppoost geen foto’s mag maken (nee ook niet zonder flitslicht). De discussie zet zich buiten voort, maar overtuigende redenen hoor ik niet. De ‘Stiftung’ (Preussische Schlösser und Garten) wil het niet omdat ze anders geen ‘Postkarten’ van het Mausoleum meer verkopen. Maar die ansichtkaarten zijn in het Mausoleum zelf helemaal niet verkrijgbaar. Daarvoor moet je honderden meters verder naar de museumwinkel in het hoofdgebouw. De suppoosten met wie ik in discussie ga verschuilen zich achter ‘de regels’, maar blijkbaar is het een ‘hot issue’, want ik hoor dat binnenkort de regels veranderen. In de toekomst moet je een extra bedrag betalen bovenop de entreeprijs en mag je overal fotograferen. Extra betalen als compensatie voor de derving van inkomsten doordat er minder ansichtkaarten worden verkocht; dat noem ik nou publieksonvriendelijk.

Charlottenburger Tor
Wij wandelen na ons rondje om het paleis, via de drukke Kaiser Friedrich-Strasse richting Wilmersdorf. Pauzeren even voor een thee met een Bretzel, een grote zoute krakeling, en sukkelen dan de lange, lange Bismarckstrasse af richting Tiergarten. Dit is een van de langste en breedste verkeersaders van Berlijn, drukker, breder en langer dan de Ku-dammn. Het is dé verkeersweg van West naar Oost, met ergens in het midden het Ernst Reuterplein, een van de drukste verkeersknooppunten van Berlijn. Rondom dit plein staan de talrijke gebouwen van de Technische Universiteit, die dit gebied domineert. De zesbaans autoweg gaat verderop onder een immense moderne reclamepoort door, die de scheiding vormt tussen Charlottenburg en de wijk Tiergarten. Direct erachter staat de oude Charlottenburger Tor, met de beelden van keurvorst Friedrich III en zijn vrouw Sophie Charlotte. De poort dateert uit 1905 en vormde een pendant van de Brandenburger Tor om aan te geven dat Charlottenburg destijds de rijkste stad van Pruisen was. Bij latere verbredingen van de Charlottenburger Chaussee werd de poort in twee helften uit elkaar getrokken, waardoor er nu weinig imposants meer van over is, zeker niet met die gigantische reclamepoort ernaast die alle aandacht opeist. Het enig leuke is de antiek- en rommelmarkt, de oudste Trödelmarkt van Berlijn, die elk weekend aan de voet van de Charlottenburger Tor wordt gehouden en die zich uitstrekt tot het S-Bahnhof Tiergarten, met in een van de bogen een van sfeervolste eetcafé’s van Berlijn, de ‘Tiergarten Quelle’, waar de porties groot zijn en de prijzen klein. Iets wat je van de prijzen op de Trödelmarkt niet kunt zeggen. Dus daar gewoon op zijn Hollands: ‘kijken, kijken, niet kopen’!

ARJEN ROBBEN DE HELD VAN BEIEREN

Woensdag 24 maart 2010. Nederlandse voetballers doen het momenteel goed in Duitsland. Het begon met Raphaël van der Vaart die bij HSV furore maakte, terwijl Mark van Bommel in München een vaste waarde werd bij Bayern. Inmiddels heeft Van der Vaart in Spanje stuivertje gewisseld met Van Nistelrooij, de nieuwe publiekslieveling van de Hamburgers. En ook München heeft er een Nederlandse ster bij: Arjen Robben. Sinds hij door Van Gaal naar München is gehaald begon voor de Bayers de victorie. Robben is de slagroom op de taart, de man die voor wat extra’s zorgt in het elftal, die het verschil uitmaakt tussen winnen of verliezen. Dus nestelen wij ons op woensdagavond 24 maart om kwart voor 9 op onze ´sofa´ in Berlijn om het ‘Mirakel van München’ zelf in actie te zien. De vooruitzichten zijn aanlokkelijk: ons wacht de halve bekerfinale tussen Bayern München en Schalke 04, de beide koplopers in de Duitse competitie.
De verwachtingen op en rond het veld zijn hooggespannen en het is vooral ook een treffen tussen twee toptrainers: Louis van Gaal en Felix Magath. De heren stonden vanmorgen al breed uitgemeten in de Berliner Morgenpost.

Tijdens de wedstrijd is Van Gaal de rustigste van de twee. Magath zit onafgebroken te mopperen op zijn ploeg, die duidelijk de mindere is van de twee. Schalke speelt defensief, blijft steeds hangen op de eigen helft, waardoor er voor de Bayers bijna geen doorkomen aan is. Het is vooral een tactisch schaakspel op het middenveld, met Bayern 60% in balbezit. Het gevaar, de doelpunten, moeten dus komen van individuele acties, van bijvoorbeeld Arjen Robben of van fouten in de verdediging. Af en toe ijn er wel wat doelrijpe kansen, zo gaat Robben een keer alleen op de keeper af, maar na 90 minuten is het nog steeds 0-0.

Wereldgoal

Pas in de verlenging wordt de wedstrijd in de 112de minuut opengebroken door… Arjen Robben. Hij pikt op de eigen helft op rechts een bal op en begint aan een lange rush langs de lijn. Passeert een, twee, drie spelers op snelheid, gaat met een schijnbeweging binnendoor het strafschopgebied in en schiet op volle snelheid de bal geplaatst met de binnenkant van de voet onhoudbaar in de linkerbovenhoek. Een wereldgoal, zoals alleen grote voetballers dat kunnen. Robben is zichzelf ook bewust van zijn prestatie, rent op de tribune met Bayernsupporters af, trekt in extase zijn voetbalshirt uit, wat hem uiteraard een gele kaart kost, en landt op zijn knieën voor een van de camera’s langs het veld. Als een ingestudeerde scène in een speelfilm. Dan storten de andere spelers zich op hem en begint het geknuffel van de held, die al snel daarna gewisseld wordt vanwege het risico op nog een gele kaart. Onder een daverend applaus verlaat hij het veld, krijgt nog een kopje van Van Gaal en wacht in de dug-out het eind van de wedstrijd af, die door Bayern met 1-0 wordt gewonnen dankzij het formidabele doelpunt van Robben. In zijn beste Duits mag hij daarna voor de Duitse camera vertellen hoe blij hij is dat ze de finale hebben bereikt en dat hij dat doelpunt vooral opdraagt aan zijn vrouw en aan zijn dochtertje.

Knuffelheld
Wat een knuffelheld die Arjen Robben, die inmiddels door de Duitsers op handen gedragen wordt door zijn onnavolgbare acties en zijn doelpunten, waardoor Bayern nu bovenaan staat in de competitie. Ik weet nog hoe moeilijk Van Gaal het had in november omdat het toen nog voor geen meter liep bij de Bayernploeg. De ommekeer kwam nadat ze, een dubbeltje op zijn kant, in de achtste finale van de Champions League een belangrijke wedstrijd wonnen, ook door een doelpunt van Robben. Daarna bleven de Bayers aan de winnende hand, aangevoerd door de nieuwe Kapitän van de ploeg, Mark van Bommel, die samen met Bastian Schweinsteiger, een ijzersterk duo vormt op het middenveld. Met daarvóór de snelle vleugelspitsen, Ribery en ‘Robery’, zoals de Nederlander ook wel liefkozend wordt genoemd. Alleen houten klaas Klose past daar als spits niet tussen. Stel je voor dat Van Nistelrooy daar had gestaan, dan was de aanval compleet geweest, met een ideaal aanspeelpunt voor de een-tweetjes met de snelle mannen. Maar Van Nistelrooy speelt de sterren van de hemel in Hamburg en elke keer als hij aan de bal is galmt er een langgerekt ‘Ruuuuuuuuuuuud’ door het stadion. En net als Robben voldoet hij aan de verwachtingen en scoort hij regelmatig.
Ook in de dagen na de topper tussen Bayern en Schalke zijn de Duitse kranten nog onder de indruk van de klassegoal van Robben. Hij is nu de grote man van Bayern en heeft Franck Ribery de loef afgestoken. Sterker, de Fransman begint af en toe, uiteraard geheel tegen zijn zin, op de bank omdat Herrn Von Gaal niet voor 100% tevreden over hem is. En nu maar hopen dat ‘Robery’ heel blijft, want het is een blessuregevoelig mannetje, dat veel aanslagen op zijn enkels te verwerken krijgt. Alleen door overtredingen is hij af te stoppen, waardoor hij vaker gestrekt ligt dat de meeste andere Bayernspelers. Maar zolang hij rechtop staat gaat er een constante dreiging van hem uit. Dat belooft wat voor het WK in Zuid-Afrika!

Naschrift: Nog geen week later blijkt Robben inderdaad in de lappenmand te zitten en speelt niet mee in de Champions League-wedstrijd tegen manchester United. Maar ook die wedstrijd weten de Bayern verrassenderwijs te winnen...